یازدهم آوریل در تقویم جهانی به نام روز بیماری پارکینسون ثبت شده است. این بیماری در سال ۱۸۱۷ توسط دکتر جیمز پارکینسون کشف شد. وی در مقاله‌ای تحت عنوان “فلج لرزان” به توصیف دقیق مشخصات این بیماری و وضعیتی که مبتلایانش با آن دست‌به‌گریبانند پرداخته است. روز جهانی پارکینسون با هدف افزایش آگاهی مردم درباره این بیماری ایجاد شده است. مجله پلازیو در راستای انجام مسئولیت اجتماعی خود در این مقاله به معرفی بیماری پارکینسون و علائم آن پرداخته و همچنین راهکارهای به تاخیر انداختن این اختلال را معرفی کرده است. با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید
پارکینسون چیست؟
در یک تعریف ساده، پارکینسون (یا نوروژنیک) بیماری است که طی آن قدرت ماهیچه‌های بدن کاهش یافته و حرکات فرد به دلیل یک نوع فلج لرزشی، دچار اختلال می‌شود. مشخصه بارز این بیماری در مرحله پیشرفته، رعشه بدن موقع استراحت ماهیچه‌هاست. از لحاظ علمی به وضعیتی، پارکینسون اطلاق می‌شود که لطمه‌ای جدی به سلول‌های عصبی در مغز میانی وارد شده باشد. سلول‌های عصبی با ترشح ماده‌ای به نام دوپامین، پیام‌های عصبی را از مغز میانی به بخش‌های دیگر مغز منتقل می‌کنند؛ این پیام‌ها کنترل‌کننده حرکات و تعادل بدن هستند. با مرگ سلول‌هایی که دوپامین ترشح می‌کنند نشانه‌های پارکینسون پدیدار می‌شود. علت این بیماری در دو دسته عمده جا می‌گیرد؛ ژنتیک و محیط.
عامل ژنتیکی: تاکنون ده‌ها جهش ژنی مرتبط با پارکینسون کشف شده است. گفته می‌شود افرادی که به‌طور زودرس به این بیماری دچار می‌شوند با احتمال بیشتری آن را به ارث برده‌اند.
عامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم و آلودگی، افزایش سن، آسیب‌های مغزی و … از عوامل غیر ژنتیکی تاثیرگذار بر کاهش دوپامین است.
عوامل زیر نیز در بروز این بیماری تاثیرگذارند:
- مصرف سیگار و دخانیات
- مصرف کافئین
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- عدم فعالیت ورزشی
بیماری پارکینسون؛ درمان، علائم و علت
زمان بروز پارکینسون
پارکینسون یک بیماری مربوط به دستگاه عصبی است بنابراین نمی‌تواند محدود به دامنه سنی خاصی باشد. بااین‌حال، ۸۰ درصد از مبتلایان بعد از ۵۰ سالگی و در میانسالی به این بیماری دچار شده‌اند. اگر فرد بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی به پارکنیسون مبتلا شود از این بیماری با نام پارکینسون جوانی یاد می‌شود. شدت رشد بیماری در سنین میانسالی و پیری خیلی سریع‌تر اتفاق می‌افتد تا در دوره‌های جوانی. همان‌طور که گفته شد بروز این بیماری در سایه کمبود دوپامین در بدن رخ می‌دهد. وقتی دوپامین کاهش یافت و سلول‌های توده سیاه مغز شروع به مردن کردند نشانه‌های آن آشکار می‌شود. تصور غلطی که در مورد این اختلال وجود دارد این است که پارکینسون، به فرض بروز قرار است در دوره میانسالی رخ دهد؛ به‌همین‌دلیل اغلب نشانه‌های آن در سالهای جوانی غیرجدی تلقی شود. هرچقدر پارکینسون میانسالی بیشتر به دلیل عوامل محیطی است؛ پارکینسون جوانی اغلب متکی به عامل ژنتیکی است. اگر مورد ابتلایی در نسل‌های پیشین وجود داشته باشد، وراثت احتمال وقوع بیماری را در نسل‌های آینده بیشتر می‌کند.
علائم پارکینسون
این بیماری با نشانه‌های ساده آغاز می‌شود و به تدریج سیستم عصبی را به طور کامل تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. پارکینسون در ماه‌ها و سالهای نخست با لرزش‌های کوچک دست و پا شروع می‌شود و بعد به شکل عدم تعادل، لرزش‌های شدید و تکانه‌های تهاجمی بدن خود را نشان می‌دهد. علائم کلی بیماری پارکینسون عبارتند از:
کند شدن حرکت: این نشانه، به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل پارکینسون باشد؛ به‌همین‌دلیل گاهی افراد را به این اشتباه می‌اندازد که فقط کمی پیر شده‌اند. با تشدید علائم، فرد مبتلا دچار یک الگوی حرکتی موج‌گونه می‌شود و شروع، پایان و تغییر جهت راه رفتن برای او دشوار خواهد بود.
خشکی عضلات و سفتی بدن: عضلات فرد ممکن است به اندازه‌ای سفت شود که نتواند دست‌ها و پاها را به اندازه طبیعی جلو و عقب ببرد.
لرزیدن یا رعشه: این نشانه معمولا انگشتان و تمام دست را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما می‌تواند نقاط دیگر بدن را در بر بگیرد. اضطراب فرد نیز موجب تشدید رعشه می‌شود.
اختلال در راه رفتن و تعادل وضعیتی: این علامت، به‌تنهایی نمی‌تواند سبب تشخیص پارکینسون شود و نشانه اصلی نیست.
نشانه‌های دیگر ابتلا به پارکینسون
- کاهش حالات چهره و کاهش پلک زدن
- دشواری در انجام حرکات ظریف مثل اصلاح صورت یا بستن بند کفش
- دشواری در نوشتن و تایپ کردن
- اختلال در گفتار و تجمع بزاق در دهان
- خستگی مفرط و درد در پاها
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات مربوط به حس بویایی
- عدم توانایی در ایجاد رابطه جنسی
بیماری پارکینسون و علائم آن
مراحل پنجگانه پیشرفت بیماری
مرحله اول. با شروع نشانه‌های کاهش دوپامین در مغز، بیمار متوجه عدم تعادل خفیف در راه رفتن و ایستادن می‌شود. ممکن است این علادم قطع و وصلی داشته باشد و همیشگی نباشد. در این مرحله، حالات چهره و صورت تغییر پیدا می‌کند. نشانه‌های پارکینسون خفیف تغییری در زندگی شخصی و شغلی فرد ایجاد نمی‌کند.
مرحله دوم. بسته به شرایط محیطی، ورود به این مرحله بین چند ماه تا چند سال زمان لازم دارد. افزایش سفتی عضلات در قسمت دست و پا، مشکلات گفتاری، عدم حفظ تعادل در مرحله دوم تشدید می‌شود اما فرد هنوز می‌تواند کارهای شخصی خود را انجام دهد.
مرحله سوم. مرحله میانی رشد بیماری پارکینسون، با عدم تعادل در انجام کارهای روزانه و واکنش‌های کند و آرام نسبت به محرّک‌ها (مثلا دیر دست کشیدن از یک جسم داغ) آغاز می‌شود. دارودرمانی و فیزیوتراپی همزمان در این مرحله کمک می‌کند تا در پیشرفت بیماری تاخیر ایجاد شود. این مرحله زمانی است که بیمار متوجه می‌شود مشکلاتی عدیده‌ای در لباس پوشیدن، راه رفتن و اداره امورات خود دارد و گاها بالاتنه او جلوتر از پایین‌تنه به سمت جلو حرکت می‌کند.
مرحله چهارم. در این مرحله، بیماران هرچند هنوز می‌توانند راه می‌روند، بایستند و بخوابند، اما به‌طور نامحسوسی ناتوانند و قادر به زندگی مستقل نیستند. بیمارانی که علائم پارکینسون آنها در رده چهارم طبقه‌بندی می‌شوند، برای حمام یا تعویض لباس نیاز به کمک دارند و گاهی به واکر نیز نیاز پیدا می‌کنند. در این مرحله کم‌کم نیاز به یک گفتاردرمانگر نیز احساس می‌شود، زیرا بیمار در تکلم و بیان جمله مشکل پیدا می‌کند.
مرحله پنجم. این مرحله، زمان بروز علائم مزمن و شدید است. به دلیل سفتی عضلات و عدم کنترل حرکتی، بیمار نیاز به مراقبت روزانه و استفاده از ویلچر، واکر و فیزیوتراپی دارد. توهم، گفتار نامفهوم، مشکلات در بلع و هضم، بی‌اختیاری و زوال عقل از دیگر مشکلاتی است که در مرحله آخر دیده می‌شود.
پارکینسون چیست؟
درمان بیماری پارکینسون
این بیماری درمان قطعی ندارد. دارودرمانی و در برخی موارد پیشرفته انجام عمل‌های پیشرفته می‌تواند این بیماری را تا حدودی کنترل کند. داروهای تجویزی این بیماری شامل کاربیدوپا و لوادوپا سطح دوپامین را در مغز بالا می‌برد. این داروها نخست تاثیرات قابل‌توجهی دارند اما با گذشت زمان تاثیر آنها کاهش می‌یابد. جلسات منظم کاردرمانی و فیزیوتراپی در منزل به‌ویژه زمانی که هنوز پارکینسون وارد مرحله چهارم و پنجم نشده در تعادل، انعطاف‌پذیری مفاصل و تقویت عضلات تا حد بالایی موثر است. حضور یک گفتاردرمانگر هم می‌تواند تکلم فرد مبتلا را که به دلیل ضعف عضلات دچار اختلال شده تا حدودی بهبود بخشد.
سخن پایانی
یک بیمار مبتلا به بیماری پارکینسون، بیشتر از هر چیزی به حمایت عاطفی نیاز دارد. اگر چنین فردی را در نزدیکی خود داردید او را تشویق کنید که فعال باشد و فعالیت‌های طبیعی خود را هرچند کند انجام دهد. در زندگی با چنین بیمارانی، گوش به زنگ باشید زیرا فردی که دچار پارکینسون است غالبا در یک لحظه قادر به انجام همه امورات خود است ولی در لحظه‌ای دیگر حرکات اختیاری خود را از دست می‌دهد.
دیدگاهتان را بنویسید